(1919 YILINA KADAR)

NİKSAR  TARİHİ  KRONOLOJİSİ:

 

Hazırlayan: Hâmi KARSLI – Emekli Yazın Öğretmeni- hamikarsli@gmail.com

(Niksar’ın tarihi üzerine, şimdiye değin birçok çalışma yapıldı, yayımlandı. Ben bu konuda ilk çalışmaları yapanlardan Sevgili Atalay Karahan’a; Belediye Başkanları Rahmetli Selahattin Hançer’e, Sayın A.D. Ünverdi’ye; Tarih Öğretmeni Sevgili M. Necati Güneş’e bir Niksarlı olarak teşekkür etmek istiyorum. Aşağıda sunduğum çalışma, Niksar tarihi ile ilgili yapılan tüm çalışmalardan faydalanılarak ortaya konan bir kronoloji(zaman dizimi) dir. Tarihler arasında var olan büyük boşluklarda çok önemli olayların olduğunu zannetmiyorum. Eğer zaman diziminde belirtilmeyen önemli olaylar atlanmışsa, konuyla ilgili ve bilgili olanların bu boşlukları doldurması çok faydalı ve sevindirici olur.)

 ***

Milattan Önce:

 

330 ……………..Niksar’da deprem.(Anadolu’da gerçekleştiği belirlenen ilk ve en

                        önemli deprem Niksar depremidir.) (AnaBritannica,cilt:7  Sayfa:156)              

301………………Pers İmparatorluğu’nun çöküşü ve Caberia’ı da (Niksar’ı) içine   

                        alan Pontus Krallığı’nın 1.Mithridat tarafından Amasya’da kurul-

                         ması.(Likus Vadisi (Kelkit Vadisi) doğal kaynakları ve ürünleri    Yunan ve  Egeli kolonistlere satılarak imparatorluk zenginleşir.)

150-66 ………..Caberia (Kaberia=Niksar),Pontus Kıralları’nın –özellikle

                        Mithridates’ler döneminde- ikâmet yeri ve en önemli ticaret

                        Merkezidir.(Çevresinde sarayların bulunduğu,binlerce köle ve hizmetkârın   çalıştığı ünlü Men Pharnaku tapınağı –Niksar’ın Ameria mevkiinde kurulu-  Pontus Krallarının tahta çıktıklarında tanrıları adına yemin ettikleri yerdi.      Bak.Strabon tarihi)

72……………….Pontuslular’la Romalılar arasında 3.Mithridat savaşı’nın Niksar

                       yakınında yapılması.(Bu savaşta önce yenilen ve damadı Ermeni Kralı Tigran’ın yanına

                        sığınan Mithridat,Romalı komutan Lucullus’un Roma’ya çağrılmasıyla tekrar ülkesine döner.)

64……………….Romalı General Pompeius,Pontus Krallığı’nı Roma’ya bağladı.

                        Kente  “Diospoli” adını verdi.

  8……………….İmparator Augustos şerefine Niksar’ın adı Sebaste oldu.

 

Milattan Sonra:

14-17…………..Roma İmparatoru Tiberius zamanında Niksar’ın adı Neocaesarea

                       (Yeni Kayseri) olarak değiştirildi. (Niksar,bu orijinal isimden kısaltılmıştır.)

117-138………İmparator Nero döneminde Roma’ya ait onbir  eyaletten birisi olan

                           ve “Pontus Eyaleti” adını alan bölgede,İmparator Hadrianus 

                       döneminde Niksar,Pontus Eyaleti’nin siyasî  başkenti–metropolis-

                        ilan edildi.Eyalet meclisi  Koinon burada toplandı. Kente

                        “Hadrianapolis” adı verildi.

161-169……….İmparator Verius adına Niksar’da büyük bir tapınak yapılması.

212……………..Niksar’ın ilk piskoposu olan  Gregorius Thaumaturgos Niksar’da

                       doğdu.(Gregorius,Niksar’da hırıstıyanları örgütledi.Piskoposluk merkezini Niksar’

                              da kurdu.Romalılar’ın hırıstıyanlara çok ağır baskılar uygulamalarına karşın,

                               Gregorius’un müridleri yer altı tünel ve katakomblarında gizli ayinler düzenlediler.

                               Karşıbağ’daki tonos kalıntıları bu dönemdendir.)

222-238……..Suriyeli  Roma İmparatoru Alxandır Severius kendini ilahlaştırmak

                      için Niksar’da görkemli bir tapınak inşa ettirdi.

314…………….İmparator 1.Constantinus’un İznik’teki hırıstıyan konsüller

                       toplantısına başkanlık etmesinden sonra özgürleşen hırıstıyanlar

                       Niksar’da büyük bir dini toplantı (Konsil) düzenlediler.

344……………..Niksar’da bilinen ikinci büyük deprem.(Bu depremde bir çok tarihi yapı

                              -özellikle Pontus dönemine ait- yıkılıp,yok oldu.)

423……………..Roma’nın ikiye bölündü.Niksar Bizans’ın egemenliğine girdi.

                      (Niksar 6 yüzyıl Bizans’ın egemenliğinde kalacaktır.)

449……………..Niksar’da üçüncü büyük deprem.(Pontus ve Roma döneminden ayakta

                              kalabilen birçok tarihi yapı da bu depremde yıkılıp yok oldu.Bizanslılar kenti          

                            onarmaya çalıştılar.Özellikle kale duvarlarını güçlendirip,kaleye sarnıç ve depolar

                              yaptılar.)

1067…………….Bizans,doğudan gelen Türkmenler’e direnemeyince, bir süre

                        Türkler’e bırakıldı.

1068…………….İmp.Romanos Diogenes’in Sivas’a gelmesiyle Türkler

                        Niksar’dan çekildiler.

1071…………….Malazgirt Savaşı sonrasında Eksükoğlu Artuk Bey’in Niksar’ı

                       fethetmesi.

1073…………….Melikşah’ın Artuk Bey’i merkeze çağırması üzerine Norman

 

                        Reisi Russel’in Niksar’ı ele geçirmesi ve kentte karışıklık hüküm

 

                         Sürmesi.

 

1083……………..Niksar’ın Melik  Dânişmend Ahmet Gâzi tarafından fethedilmesi

 

1100……………..Antakya Haçlı Devleti kurucusu olan Antakya Prensi Bohemund

 

                         ve kuzeni Salerno Kontu Richard’ın Danişmendli Beyi

 

                         Gümeştekin >Ahmet Gazi tarafından esir alınarak Niksar Kalesi

 

                          Ne hapsedilmesi.

 

1101………………Gümüştekin’in Malatya’yı fethetmesi.

 

1103……………..Gümüştekin’in 100 bin altın karşılığında Bohemund’u serbest

 

                         bırakması.(Malatya’nın fethi ve Bohemund’un serbest bırakılması Kılıç

                              Aslan’la Danişmend Gazi’nin arasını açar)

1105……………..Danişmend Gazinin ölmesi ve Niksar’a gömülmesi.Yerine oğlu

 

                          Emir Gazi’nin melik olması.(Oniki oğlu olduğu söylenirse de,bilinen          

                              üçü Emir Gazi,İsmail ve Yağı Basan’dır.)

1127………………Danişmendliler’in başkenti Niksar’dan Malatya’ya taşınır.

 

1134………………Emir Gazi’nin ölümü ve yerine Oğlu Muhammed’in melik

 

                         olması.

 

1143………………Melik Muhammed’in ölümü.Danişmendliler’in üçe ayrılması.

 

                         (Malatya’da Ayn Ud Devle;Kayseri’de Zünnun;Sivas,Tokat ve Niksar’da

                               Nizamettin Yağıbasan hükümdar olur.)(Yağıbasan Medresesi         

                               ve Danişmend Gazi Türbesi bu dönemde yapıldı.)

1145………….. Ulu Camii’nin yapılması

 

1164………………Selçuklular’a karşı daima bağımsızlık mücadelesi  veren

 

                          Nizamettin Yağıbasan’ın ölümü ve oğlu Cemal’in iki yıllık

 

                          İktidarının başlaması.

 

1166………………Yağıbasan’ın yeğeninin oğlu İsmail’in hükümdarlığı.

 

1172………………Danişmendliler’in son hükümdarı Zünnun’un iktidarı

 

1175………………Selçuklu Sultanı 2. Kılıçarslan’ın Niksar’ı fethi.Niksar’da

 

                           Anadolu Selçukluları döneminin başlaması

 

1182……………Hacı Çıkrık Türbesi’nin yapımı.

 

1186……………….Kılıçarslan’ın ülkesini  onbir oğluna bölüştürmesi.Niksar’da

 

                           Nasrattin Berkiyoruk  Şah dönemi.

 

1196……………….Rüknettin Şah dönemi.

 

1197……………….Niksar,Başkent Konya’ya bağlanır.

 

1243……………….İlhanlılar,Alıncak Noyan komutasında bir orduyla Niksar’ı ele                                         

 

                           geçirereak Muineddin Pervane’yi Niksar  emiri olarak atarlar.

 

1277……………….Pervane’nin idam edilmesi.(Müslüman İranlı Moğollar olan İlhanlılar

                                tüm bölgeyi işgal ederler.Halkı baskı ve eziyet altında tutarlar.Yörenin

                                ekonomik varlıklarını sömürürler.Ancak Niksar’da da o dönemi yansıtan

                                bazı eserler de bırakırlar.)

1340……………….Bölgede İlhanlı egemenliğinin sona ermesi.Eretna Beyliği’nin

 

                           kurulması.Doğancık Bey’in Niksar’ı ele geçirmesi.

 

1348……………….Doğancık Bey’in ölümü. Oğlu Tacettin Bey’in Karahisar

 

                           Caniği’ne (Ünye, Fatsa, Niksar) egemen oluşu.

 

1381…………   Tacettin Bey’in Trabzon İmparatoru 3. Aleksios’un kızı

 

                           Endokia ile evlenmesi.

 

1386…………   Tacettin’in, Bafra, Ordu ve Niksar’ı içine alan bölgede

 

                           Tacettinoğulları Beyliği’ni kurması

 

1387……………….Tacettin Bey’in ölümü. Niksar’ın ve İskefsir’in (Reşadiye)

 

                            Kadı Burhanettin’in eline geçmesi.

 

1394……………Burhanettin’in buraların yönetimini Tacettin’in oğlu

 

                            Mahmud’a bırakması.

 

1396………………..Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlılar’ın Niksar’a girmeleri.

 

1402………………..Timur’un Niksar’ı işgali.

1410………………..Niksar’ın Timur işgalinden kurtularak tekrar Osmanlı

 

                             egemenliğine girmesi.

 

1461………………..Fatih Sultan Mehmet’in Niksar’a gelmesi.(Fatih o yıl ramazan

                                 ayını Niksar’da geçirir.Bayram namazını Ulucami’de kılar.Sonra

                                 Koyulhisar yoluyla kendisine Gümüşhane Dağları’ndan – binlerce baltacı

                                 Hızarcı,taşçıyla yol açarak,Rumların şaşkın bakışları arasında Trabzon’a

                                  girer.)

1512…………………Yavuz Sultan Selim’in Niksar’a uğrayayıp iki gün kaldıktan

 

                             sonra Hayati ve Sonusa yoluyla Amasya’ya geçmesi.

 

1544…………………Kanuni Sultan Süleyman’ın  doğu seferi dönüşünde Tokat’a

 

                              uğraması ve ordusunun bir kısmını Niksar’da kışlatması.

 

1840…………………Bu tarihte Niksar 9 nahiyesi,80 köyü,21000 nüfusuyla,Sivas

 

                             Vilâyeti’nin Tokat Sancağı’na bağlı bir  ‘k a z a’ dır.

 

1887…………………Doksanüç Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşları) sırasında

 

                             Batum Dolaylarından gelen Gürcüler’in ve Kafkasya

 

                             Dolaylarından gelen Çerkezler’in Niksar ve köylerine

 

                             yerleştirilmeleri.

 

1896…………………Niksar’da Ermeni-Müslüman çatışması.(Osmanlı Dahiliye

                                  Nezareti’nin 12 Haziran 1896 tarih ve 220 sayılı tezkeresi’ne göre,

                                  Gedikyan Kokas adlı Ermeni reji kolcusu Mustafa’yı,Avadis Demirciyan

                                   da Mustafa’nın akrabası Dadan Mehmet’i vururlar.Müslüman halk

                                   Ermeniler’e hücum ederek 120 Ermeni’yi öldürür.)

1919…………………20Haziran 1919’da Niksar Hükümet Konağı’nın önünde

 

                             miting düzenlenmesi.(Miting sonrası,Reddi İlhak Cemiyeti Niksar

 

                                  Şubesi Reisi Hacı Mahir Efendi imzasıyla, İtilaf Devletleri

 

                                  Temsilcilerine bir protesto telgrafı çekilmiştir.)